Jeśli jesteś ofiarą represji komunistycznych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i w czasach PRL np. siedziałeś za to w więzieniu, możesz starać się o odszkodowanie za wyrządzone szkody i krzywdy.
Ustawa lutowa daje możliwość zrehabilitowania osób represjonowanych w czasie komunizmu za ich działalność na rzecz niepodległej Polski w czasach od 1 stycznia 1944 roku do 31 grudnia 1989 roku.
Komu przysługuje zadośćuczynienie i odszkodowanie za represje komunistyczne?
Taka możliwość została stworzona dla osób:
– wobec których w czasach od 1 stycznia 1944 roku do 31 grudnia 1989 roku, wydano orzeczenie w związku z ich działalnością niepodległościową, a następnie to orzeczenie zostało unieważnione,
– internowanych w związku z wprowadzeniem stanu wojennego,
– które w okresie od 1 listopada 1982 do 28 lutego 1983 pełniły czynną służbę wojskową, do której odbycia zostały powołane za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Oprócz tego o odszkodowanie i zadośćuczynienie mogą się starać dzieci matek pozbawionych wolności, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia, które przebywały wraz z matkami w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia, lub których matki w okresie ciąży przebywały w więzieniu, lub innym miejscu odosobnienia, oraz osoby najbliższe osób represjonowanych, jeśli te zmarły, mają chorobę psychiczną bądź wyjechały z kraju.
Jaka jest kwota takiego odszkodowania, którego można dochodzić?
Niestety nie funkcjonuje żaden wykaz ani żaden wzór, według którego można obliczyć kwotę należnego w tej sytuacji odszkodowania. Odszkodowanie bowiem stanowi rekompensatę za szkody majątkowe wynikłe z represjonowania, więc musi być ustalone w na podstawie konkretnych danych przedstawionych w sprawie jako dowód. Wymaga to ustalenia wartości szkody majątkowej, a więc należy porównać stan majątku represjonowanego przed wyrządzeniem szkody i po jej wyrządzeniu. Oprócz tego odszkodowaniu podlegają też korzyści, które poszkodowany mógł i spodziewał się osiągnąć, ale zostało to mu uniemożliwione przez wystąpienie szkody związanej z represjami.
A co z zadośćuczynieniem?
Oszacowanie zadośćuczynienia za szkody niemajątkowe wymaga dokładnej analizy okoliczności, jakie towarzyszyły represjom, sytuacji osoby represjonowanej i wszystkich skutków represji. Orzecznictwo ukształtowało pewne kryteria, które należy wziąć przy jego określaniu: warunki, w jakich represjonowany był izolowany, okres odosobnienia, konsekwencje izolacji dla życia osobistego i zawodowego, następstwa dla stanu psychicznego wskutek utraty kontaktu z bliskimi, poczucie niesprawiedliwości.
Jak wygląda dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia?
By otrzymać odszkodowanie za represjonowanie, należy w pierwszej kolejności uzyskać postanowienie sądu o unieważnieniu orzeczenia wydanego przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od 1 stycznia 1944 roku do 31 grudnia 1989 roku, jak również orzeczenia wydanego za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom. O stwierdzenie nieważności należy wystąpić do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce wydania orzeczenia organu I instancji, co do którego toczy się postępowanie o unieważnienie. W braku tej podstawy sprawę rozpoznaje odpowiednio Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w stolicy lub Wojskowy Sąd Okręgowy w stolicy. Stwierdzenie nieważności orzeczenia otwiera drogę do ubiegania się o rekompensatę, ale też jest jednoznaczne z uniewinnieniem.
Po otrzymaniu postanowienia sądu o unieważnieniu orzeczenia należy zwrócić się do Sądu Okręgowego z wnioskiem o odszkodowanie. Następnie odbywa się rozprawa, podczas której sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, a na końcu procesu sąd wydaje wyrok. Orzeczenie sądu I instancji jest zaskarżalne, natomiast kosztami procesu obciążony zostanie Skarb Państwa.
Kwoty, które zostały już wypłacone represjonowanym w wyniku wygranego procesu są przeróżne i wahają się w granicach od kilkunastu tysięcy złoty do nawet kilku milionów, w zależności od wielkości szkody, która dotknęła poszkodowanego. Wskazać należy także, że całkowicie przychylne ofiarom ówczesnego reżimu, jest zdanie Trybunału Konstytucyjnego, który twierdzi, że wręcz niedopuszczalnym byłoby ograniczenie ofiarom reżimu prawa do odszkodowania za bezprawne w tamtych czasach działania władzy, jak również do orzekania wysokości wypłacanych rekompensat za pomocą sztywnie określonej na poziomie ustawowym kwoty z powołaniem się na zagrożenie dla równowagi budżetowej państwa.
Jeśli potrzebujesz dodatkowych informacji, skontaktuj się z nami.
