Kwestia dziedziczenia często jest traktowana jako tabu, ale nie można jej zaniedbywać. To, co się stanie z majątkiem po naszej śmierci, to ważny element, który warto uregulować. Ale co, jeżeli nie ma testamentu? Dziedziczenie „na podstawie ustawy” również jest uregulowane w polskim systemie prawnym i wcale nie jest tak proste, jak mogłoby się wydawać.
Co oznacza brak testamentu?
Brak testamentu oznacza, że majątek zmarłego zostanie rozdzielony według przepisów ustawowych, a nie według jego ostatniej woli. Dla wielu osób może to być zaskakujące, gdyż ustawodawca ma już swoją „wizję” tego, kto i w jakich proporcjach ma dziedziczyć.
Dziedziczenie ustawowe – na jakiej zasadzie?
Dziedziczenie ustawowe w Polsce jest regulowane przez Kodeks cywilny. Istnieje kilka „klas” spadkobierców, które są uprzywilejowane w kolejności. Pierwszeństwo mają dzieci i współmałżonek zmarłego, a dopiero potem inne osoby, takie jak rodzice, wnuki czy rodzeństwo. O tym, jak jest to regulowane, opowiemy w dalszej części artykułu.
Pierwsza klasa spadkobierców
W pierwszej klasie spadkobierców znajdują się dzieci zmarłego i jego współmałżonek. Majątek zostaje podzielony na równych częściach między nimi, chociaż współmałżonek nie może otrzymać mniej niż 1/4 całości spadku. To oznacza, że jeżeli zmarły miał troje dzieci i żonę, majątek zostanie podzielony na cztery równe części, ale żona otrzyma nie mniej niż 1/4.
Druga i trzecia klasa spadkobierców
Jeżeli zmarły nie miał dzieci ani współmałżonka, wchodzą w grę kolejne klasy spadkobierców. W drugiej klasie są rodzice i rodzeństwo zmarłego, w trzeciej — dziadkowie. Ich udział w spadku jest regulowany przez konkretne zasady i proporcje, które są zapisane w Kodeksie cywilnym.
Wyłączenie i odmowa dziedziczenia
Co ważne, każdy spadkobierca ma prawo odmówić dziedziczenia. To może być istotne, na przykład gdy spadek wiąże się z długami. Wyłączenie z dziedziczenia jest też możliwe, ale tylko w wyjątkowych okolicznościach, takich jak na przykład zaniedbanie podstawowych obowiązków wobec zmarłego.
Spadek a długi
Jeśli zmarły pozostawił po sobie długi, przechodzą one na spadkobierców w proporcji do ich udziału w spadku. Warto więc dokładnie zorientować się w sytuacji majątkowej zmarłego przed podjęciem decyzji o przyjęciu spadku.
Spadek a zachowek
Polskie prawo zna też pojęcie zachowku, czyli minimalnej części majątku, jaka przysługuje najbliższym członkom rodziny. Zachowek można dochodzić na drodze sądowej i jest on obliczany według specjalnych zasad.
Czy można wpłynąć na dziedziczenie ustawowe?
Chociaż w przypadku braku testamentu to prawo decyduje o tym, kto dziedziczy, można pewne sprawy uregulować za życia. Na przykład można zawrzeć intercyzę małżeńską, która zmieni wpływ na podział majątku.
Podsumowanie
Dziedziczenie bez testamentu w Polsce jest złożonym procesem, który reguluje Kodeks cywilny. Jest to opcja, która nie zawsze odpowiada woli zmarłego, dlatego warto zastanowić się nad sporządzeniem testamentu. Jeżeli jednak testamentu nie ma, spadkobiercy, ich klasy i zasady podziału majątku są ściśle określone przez przepisy prawa.
