Jeszcze nigdy upadłość konsumencka nie była tak prosta!
Ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1802) wprowadzono ogromne zmiany, które stopniowo były wdrażane w życie. Rewolucja w główniej mierze dotyczy możliwości ogłoszenia upadłości przez osoby nieprowadzące działalności gospodarczej i to one będą stanowiły przedmiot niniejszego artykułu.
Zmianą w obecnym układzie upadłości jest zrezygnowanie z konieczności udawadniania braku zawinienia przez dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności. Tę zmianę można śmiało nazywać rewolucją w upadłości konsumenckiej. Już nie czynniki zewnętrzne, okoliczności życiowe a jedynie stan niewypłacalności będzie determinować możliwość rozważania upadłości konsumenckiej. Niemniej jednak pamiętać należy, iż pewne grupy zachowań tj. przestępstwa, czynności podejmowane celem świadomego pokrzywdzenia wierzycieli nie będą zupełnie pomijane, lecz pochylenie się nad nimi nastąpi na etapie ustalania planu spłaty, w którym to wierzyciele są uprawnieni do wypowiedzeniu się o działaniach dłużnika.
Ustawa wprowadza rozszerzenie modelu o upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej poprzez stworzenie trzech możliwości – trzech trybów przeprowadzenia postępowania upadłościowego: na postawie przepisów ogólnych, w drodze zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli bez ogłaszania upadłości i w uproszczonej procedurze upadłości. Kilka słów o każdym z nich poniżej.
Ogłoszenie upadłości na postawie przepisów ogólnych, swoją materią w główniej mierze obejmuje przedsiębiorców, niemniej jednak Ustawodawca stwierdził, że również w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, gdy ogłoszenie upadłości może okazać się trudne, zastosowanie znajdzie ten tryb.
Rozwiązanie pośrednie pomiędzy upadłością a porozumieniem z wierzycielami to zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości – ten tryb polegać będzie na zawieraniu przez dłużnika porozumienia z wierzycielami pod przewodnictwem licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego, którego obowiązkiem będzie czuwanie nad wykonaniem układu, a sam udział sądu zostanie ograniczony do pewnych incydentalnych kwestii. Rozwiązanie to jest uprzywilejowane przez Ustawodawcę, co nie zawsze może być pozytywnie oceniane przez dłużnika, dla którego docelowym rozwiązaniem będzie ogłoszenie upadłości – żeby uchronić się od skierowania sprawy do tego trybu ważnym jest zastrzeżenie dłużnika, w którym wskaże że nie jest zainteresowany tym trybem.
Jedną z ważnych i kluczowych kwestii pozwalających na zastosowanie tego trybu jest posiadanie przez dłużnika określonego majątku lub określonych możliwości finansowych. Ważnym jest podkreślanie, iż Ustawodawca wyszedł z założenia, że skoro dłużnik na pewne aktywa w swoim majątku lub inne możliwości finansowe i wykazuje chęć zawarcia układu lub jej kategorycznie nie wyklucza, to nałożył na dłużnika obowiązek zapłaty zaliczki w wysokości odpowiadającej sumie miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia – suma ta ma pokryć koszty związane z organizacją zawarcia układu z wierzycielami. Czas trwania układu został również przez Ustawodawcę z góry określony – ma wynosić 5 lat. Wybór takiego rozwiązania będzie skutkować zawieszeniem z mocy prawa postępowań egzekucyjnych wierzytelności objętych z mocy prawa układem, a także możliwość zawieszenia ma okres do 3 miesięcy postępowania egzekucyjnego co do wierzytelności hipotecznych. Ponieważ rozwiązanie to mocno jest wzorowane na restrukturyzacji przedsiębiorstw to w sprawach nieuregulowanych ustawą Prawo upadłościowe (Dz.U.2019.498 t.j.) będą miały zastosowania przepisy Prawa restrukturyzacyjnego (Dz.U.2019.243 t.j.).
Ogłoszenie upadłości w uproszonej procedurze upadłościowej – tryb ten będzie miał zastosowanie w chwili, gdy nie zajdzie potrzeba przeprowadzenia postępowania na postawie przepisów ogólnych. Z uwagi na fakt, iż czasami w sprawach osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej postępowanie upadłościowe może być równie trudne i złożone jak w przypadku ogłoszenia upadłości przedsiębiorców, Ustawodawca zastrzegł jednak możliwość skierowania sprawy na drogę postępowania zwykłego, gdy z okoliczności wyniknie, iż koniecznym jest zastosowanie bardziej wnikliwej procedury, o czym wspomniano powyżej. W tym trybie jednym z głównych uproszczeń jest zrezygnowanie z sędziego – komisarza. Ciężar pracy zostaje przeniesiony na syndyka i jeżeli okaże się, iż zaistnieje konieczność złożenia zastrzeżenia co do jego pracy, to obywać się to będzie na zasadzie składania skargi do sądu (rozwiązanie to jest takie samo jak w przypadku komorników i składania skarg na ich czynności). Samo postępowanie upadłościowe zostanie ograniczone do dokonania likwidacji majątku przez syndyka oraz do przygotowania projektu planu spłaty wierzycieli. Projekt ten będzie podlegać zaskarżeniu, jednakże zażalenie zostało wyposażone w dwie dodatkowe funkcje: w funkcję sprzeciwu oraz funkcję zarzutów do planu podziału. Co ciekawe, tak jak w przypadku przedsiębiorców, to również wobec osoby fizycznej zdecydowano się na zastosowanie trzech rozwiązań oddłużenia:
- plan spłaty na wniosek upadłego;
- umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli – zastosowanie będzie miało, gdy z okoliczności wynika, że upadły nie ma możliwości wykonania spłat w oparciu o plan spłaty. Ponadto nowelizacja zakłada posługiwanie się terminem „trwale niezdolny do spłaty zobowiązań”, co sugeruje że stan ten jest immamentny.
- warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli – tu sytuacja jest odmienna jak w ppkt poprzedzającym, bo niemożność wykonania planu spłaty jest jedynie chwilowa i nie ma charakteru trwałego, umorzenie będzie miało charakter ostateczny, gdy w ciągu 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań, żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli.
Ważnym jest wskazanie, iż powoływane się na przesłanki wyłączające ogłoszenie upadłości, tak jak wskazano to powyżej, ograniczone zostało do okoliczności wyjątkowych tj. do celowe doprowadzenie do stanu niewypłacalności np. poprzez trwanie aktywów lub celowe nieregulowanie zaciągniętych i wymagalnych zobowiązań. Chodzi tu przede wszystkim o wyłączenie pewnej grupy zadłużonych osób, które świadomie i z pełną premedytacją doprowadziły do stanu niewypłacalności.
Co interesujące ustawa nowelizująca swoją materią wprowadziła pewne narzędzia dla osób niebędących upadłymi, ale będącymi z nimi w pewnych szczególnych stosunkach, mowa tutaj przede wszystkim o małżonkach. Omawiane rozwiązania dotyczą możliwości uzyskania informacji przez małżonka, w tym m.in. o dochodzeniu należności z tytułu udziału w majątku wspólnym lub o możliwości i sposobie wzięcia udziału w postępowaniu.
Ustawa nowelizująca z dnia 30 sierpnia 2019 roku wyprowadza szereg istotnych zmian do aktualnego układu upadłości konsumenckiej i zmniejsza pierwotny rygor przepisów o ogłoszeniu upadłości. Wchodzące w życie zmiany mają ułatwić osobom nieprowadzącym działalności gospodarczej ogłoszenie upadłości. Osoby, które od lat są w stanie niewypłacalności wreszcie będą mogły za pomocą wprowadzanych zmiany uregulować swoje sprawy majątkowej i rozpocząć „nowe życie”. Niewątpliwie należy sądzić, że wprowadzane zmiany mają charakter pro – konsumencki i stanowią odpowiedź na nieuregulowanie wcześniej problemy.
Podsumowanie zmian w pigułce:
- zlikwidowano kryterium zawinionego w doprowadzeniu do stanu niewypłacalności, z pewnymi wyjątkami,
- wprowadzono możliwość zawarcia układu z wierzycielami z możliwością pominięcia tego etapu i przejścia do ostatecznej fazy tj. ogłoszenia upadłości,
- rola sądu została ograniczona do incydentalnych kwestii,
- wprowadzono uproszczoną procedurę upadłości w ramach której:
– brak sędziego – komisarza
– powierzenie dużej ilości zadań syndykowi, w ramach których likwiduje on majątek upadłego, ustala projekt planu spłaty wierzycieli
– ogłoszenie upadłości może przybrać postać: planu spłaty, umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli, - wyprowadzono narzędzia celem umożliwienia m.in. małżonkowi uzyskania informacji o przysługujących mu prawach, a także o możliwości wzięcia udziału w postępowaniu.
