Zastanawiałeś się kiedyś czym jest upadłość konsumencka, jakie warunki trzeba spełnić i jakie są skutki jej ogłoszenia, kto może starać się o ogłoszenie swojej upadłość i co stoi temu na przeszkodzie? Ten krótki artykuł powinien odpowiedzieć Ci na podstawowe pytania i rozwiać ewentualne wątpliwości.
Po pierwsze, kto?
O ogłoszenie upadłości konsumenckiej może starać się każda osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Ten rodzaj postępowania jest zarezerwowany dla osób, którym nie można przypisać statusu przedsiębiorcy. Za przedsiębiorcę ustawa uznaje osobę fizyczną prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, czyli taką która posiadają wpis w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), ale także takie osoby które faktycznie prowadzą działalność gospodarczą a nie dopełniły obowiązku zgłoszenia wpisu do rejestru. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki jawnej i partnerskiej oraz komplementariusze spółki komandytowej i komandytowo – akcyjnej. Możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej wobec tych osób możliwa będzie dopiero po zaprzestaniu przez nich prowadzenia działalności gospodarczej, czyli po złożeniu wniosku o wykreślenie z CEIDG lub złożenia odpowiedniego oświadczenia o zakończeniu działalności jeśli są wspólnikami o których mowa powyżej. Samo zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej jest niewystarczające. Przed ostatnią nowelizacją ustawy regulującej upadłość konsumencką, osoby te musiały odczekać okres jednego roku, aby móc złożyć wniosek o upadłość, obecnie obostrzenie to już przestało obowiązywać.
Przeprowadzenie postępowania o ogłoszenie upadłości konsumenckiej będzie za to możliwe dla wspólników lub akcjonariuszy spółek kapitałowych, jeśli sami nie prowadzą innej działalności gospodarczej. Wiele kontrowersji wzbudzała także możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej w stosunku do osoby prowadzącej gospodarstwo rolne. Obecnie jest to możliwe, jeśli osoba, która prowadzi gospodarstwo rolne nie prowadzi innej działalności gospodarczej.
Po drugie, gdzie?
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składa się do sądu rejonowego właściwego miejscowo dla miejsca zwykłego pobytu wnioskodawcy. Nie każdy jednak sąd rejonowy posiada w ramach swojej struktury wydział gospodarczy rozpatrujący wnioski o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, a praktyką jest przekazywanie kompetencji do rozpatrywania spraw upadłościowych kilku sądom rejonowym na terenie danego województwa. Obecnie postępowanie to można przeprowadzić w
Sądzie Rejonowym w Białymstoku, Bielsku – Białej, Bydgoszczy, Częstochowie, Elblągu, Gdańsku, Gliwicach, Gorzowie Wielkopolskim, Jeleniej Górze, Kaliszu, Katowice – Wschód, Kielcach, Koszalinie, Kraków – Śródmieście, Legnicy, Lublin – Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, Łodzi – Śródmieściu, Olsztynie, Opolu, Piotrkowie Trybunalskim, Płocku, Poznań – Stare Miasto, Radomiu, Rzeszowie, Szczecin – Centrum, Wałbrzychu, Toruniu, dla miasta stołecznego Warszawa w Warszawie, Wrocławia – Fabrycznej i Zielnej Górze. Dokładny zakres właściwości miejscowej można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie przekazania niektórym sądom okręgowym i sądom rejonowym rozpoznawania spraw gospodarczych z obszarów właściwości innych sądów okręgowych i sadów rejonowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1397 z późn. zm) oraz każdorazowo na stronie internetowej odpowiedniego sądu rejonowego.
Miejsce zwykłego pobytu wnioskodawcy także wymaga kilka słów komentarza, bowiem miejsce to nie jest związane z administracyjnie potwierdzonym miejscem zameldowania stałego lub czasowego. Miejsce zwykłego pobytu nie doczekało się także swojej ustawowej definicji, więc dla ustalenia jego przesłanek należy posiłkować się orzecznictwem sądów cywilnych i administracyjnych. Przyjmuje się, że miejsce zwykłego pobytu to miejsce, w którym wnioskodawca przebywa z zamiarem stałego przebywania. Ustalenie miejsca zwykłego pobytu może nastręczać trudności osobom, które z uwagi na charakter zatrudnienia często zmieniają miejsce swojego bytowania. Jeśli prace te mają charakter sezonowy, a wnioskodawca po ich zakończeniu zawsze wraca w jedno określone miejsce, w którym dodatkowo znajduje się część jego majątku, to właśnie to miejsce uznać należy za miejsce jego zwykłego pobytu. Sprawa komplikuje się jeśli osoba zamierzająca złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej zamieszkuje poza granicami kraju, a określone miejsce w Polsce odwiedza tylko okazjonalnie wykorzystując na to przysługujący urlop wypoczynkowy czy przymusowy przestój w pracy. Pobyt taki w Polsce ma wówczas charakter okazjonalny, a sądem właściwym będzie sąd upadłościowy miejsca faktycznego zamieszkania wnioskodawcy, w którym prowadzi on ośrodek swojego życia. Co równie istotne zastosowanie znajdą wówczas przepisy prawa krajowego, w którym wnioskodawca przebywa. Sąd upadłościowy bada swoją właściwość miejscową z urzędu, dlatego tak ważne jest, aby wniosek złożony został poprawie.
Po trzecie, jak?
Wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, bo tak brzmi pełna nazwa wniosku o upadłość konsumencką, składany jest na urzędowym formularzu. Opłata za złożenie wniosku wynosi 30,00 złotych. Można starać się o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych w całości i jednocześnie o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, co jest praktyką wcale nie tak rzadką. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych składa się do sądu właściwego, w
którym chcemy uzyskać zwolnienie od przedmiotowych kosztów. Ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika z pewnością będzie nieocenionym wsparciem i pomoże wnioskodawcy w uporaniu się z prawidłowym wypełnieniem wniosku.
Sam wniosek składa się z kilku elementów. Po pierwsze określić należy, do którego sądu jest on kierowany z uwzględnieniem nazwy sądu oraz jego adresu. Drugi element wniosku stanowią informacja o dłużniku, a są nimi imię i nazwisko, numer PESEL, adres zamieszkania i adres do korespondencji, jeśli jest inny, a także informacje czy dłużnik działa przez swojego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, z uwzględnieniem ich danych adresowych. Kolejny element stanowi samo żądanie wniosku i ogranicza się do zakreślenia jedynego elementu w tabeli.
| 3. Żądanie wniosku: | |
| 3.1. Dłużnik wnosi o ogłoszenie swojej upadłości | TAK |
Czwarta część wniosku obejmuje informacje o składnikach majątku posiadanego przez wnioskodawcę. Za majątek uważa się wszelkie nieruchomości i ruchomości, nawet jeśli wnioskodawca posiada w nich tylko udział lub są przedmiotem wspólności małżeńskiej, środki pieniężne w gotówce, środki pieniężne na kontach bankowych jak i posiadane wierzytelności względem osób trzecich. Składniki majątkowe poza ich wymienieniem w odpowiednich rubrykach wniosku, wymagają także sporządzenia przez wnioskodawcę ich wyceny. Wycena ta nie musi być dokonana przez biegłego rzeczoznawcę, a wnioskodawca sam może zadeklarować wartość majątkową nieruchomości lub ruchomości. Dodatkowo należy określić miejsce położenia wyszczególnionego majątku i wskazać czy zostało na nim ustanowione jakieś zabezpieczenie. Miejsce położenia majątku to nic innego jak miejsce jego faktycznej dostępności. W przypadku nieruchomości będzie to adres jej umiejscowienia, a w przypadku ruchomości, adres mieszkania/domu/lokalu w którym fizycznie dana rzecz się znajduje. Jeśli składnik majątku stanowi samochód to zwyczajowo w miejscu położenia wpisywany jest adres nieruchomości, przy której jest zaparkowany, chyba że znajduje się on w posiadaniu osoby trzeciej, wtedy również należy taką informację we wniosku zamieścić. Informacje wymagane do ujawnienia prezentują się następująco:
| 4. Aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną | |||||
| 4.1. Składniki majątku | |||||
| Lp. | Opis składnika majątku |
Informacja czy na danym składniku majątku ustanowiono zabezpieczenie |
Data ustanowienia zabezpieczenia |
Szacunkowa wycena składnika majątku |
Miejsce, w którym znajduje się składnik majątku dłużnika |
|
Środki pieniężne w gotówce |
Waluta | Kwota | Miejsce, w którym znajdują się środki pieniężne |
|
4.2 Należności (wierzytelności dłużnika) względem banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych (środki na rachunkach) |
||||
| Nazwa banku/kasy | Adres siedziby banku/kasy |
Waluta wierzytelności |
Wysokość wierzytelności | Termin zapłaty |
| 4.3 Należności (wierzytelności dłużnika) względem innych podmiotów | ||||
|
Imię i nazwisko/ Nazwa podmiotu |
Adres zamieszkania/siedziby podmiotu |
Waluta wierzytelności |
Wysokość wierzytelności | Termin zapłaty |
Opis składnika majątku dla nieruchomości powinien zawierać informację o typie nieruchomości, przykładowo: nieruchomość gruntowa, nieruchomość gruntowa zabudowana, nieruchomość rolna, współdzielcze własnościowe lub lokatorskie prawo do lokalu, użytkowanie wieczyste itp. Ujawienie numeru księgi wieczystej oraz dołączenie jej do wniosku jest wysoce pożądane, bowiem w księdze wieczystej znajduje się pełen opis nieruchomości z uwzględnieniem powierzchni a także informacja o prawach, roszczeniach, ograniczenia i hipotece, która jest zabezpieczeniem na majątku, a którą również należy ujawnić, jeśli została ustanowiona. W przypadku rzeczy ruchomych zabezpieczenia na majątku stanowią zastaw, zastaw rejestrowy czy umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie.
Należności względem banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych pojawiają się niezwykle rzadko. Jeśli dłużnik posiadał jakieś środki na rachunku, to zwykle w wyniku powstałych długów, stały się one przedmiotem zajęcia egzekucyjnego. Dość osobliwym punkt stanowią za to wierzytelności dłużnika czyli wnioskodawcy. Rubryki te należy uzupełnić o dane osobowe podmiotów które winny są wnioskodawcy określony sumy pieniężne. W praktyce sądowej niejednokrotnie spotkać się można z sytuacją, że wnioskodawca posiadając bardzo dobrą sytuację majątkową udzielił pożyczek osobom trzecim, które w wyniku nierzetelnej spłaty doprowadziły wnioskodawcę do utraty płynności finansowej, a nawet i niewypłacalności. Ujawnienie tych należności nie tylko wpłynie na postrzeganie przez sąd przyczyn niewypłacalności, ale sprawi także, że w toku właściwego postępowania upadłościowego, tj. po ogłoszeniu upadłości, syndyk sprawujący zarząd majątkiem upadłego, będzie czynił starania o odzyskanie wierzytelności upadłego, w tym poprzez wytoczenie powództwa przed sądem.
O ile wcześniejsze rubryki wniosku zawierały informacje o których wnioskodawca posiada pełny zakres wiedzy, o tyle segment piąty wniosku wymaga szczegółowych informacji o aktualnym wierzycielu, wysokości wierzytelności i jej wymagalności.
| 5. Spis wierzycieli | ||||
| Lp. | Imię i nazwisko/nazwa wierzyciela | Adres wierzyciela | Wysokość wierzytelności | Termin zapłaty |
Problematyczne może okazać się już samo wskazanie nazwy wierzyciela. Szeroka działalność funduszy sekurytyzacyjnych i giełd długów powoduje, że wierzytelności stanowią przedmiot sprzedaży na masową skalę. Wniosek wymaga, aby w spisie wierzycieli wnioskodawca ujawnił aktualnego wierzyciela, dlatego tak ważne jest przechowywanie otrzymywanej korespondencji. Z pozoru bowiem nic nieznacząca zwykle dla wnioskodawcy kartka papieru, dołączona do wezwania do zapłaty, a zawierająca informację o sprzedaży wierzytelności, sprawia że zachodzą zmiany podmiotowe w zakresie osoby wierzyciela. Dla zachowania przejrzystości i czytelności wniosku warto w rubryce przeznaczonej na nazwę wierzyciela wpisać aktualny podmiot na rzecz którego dokonano cesji jak i nazwę pierwotnego wierzyciela. W dalszej kolejności wniosek wymaga ujawnienia aktualnej wysokości wierzytelności, co jest zdecydowanie najtrudniejszym etapem. Jeśli wnioskodawca sam nie orientuje się w wysokości jego aktualnego zadłużenia, zawsze może ustalić tą okoliczność bezpośrednio u wierzyciela lub u komornika, jeśli dług był już przedmiotem postępowania sądowego i trafił do egzekucji. Warto również w rubryce dotyczącej wysokości wierzytelności dokonać rozbicia wymagalnej kwoty na należność główną, zasądzone i wymagalne odsetki, jak i ewentualne koszty które związane są z zadłużeniem takie jak koszty sądowe, koszty zastępstwa procesowego czy koszty egzekucji. Ostatni element spisu wierzycieli stanowią terminy zapłaty. Termin zapłaty to termin wymagalności roszczenia. Jeśli dług pochodzi z umowy pożyczki lub kredytu spłacanej ratalnie terminy zapłaty należy oznaczyć osobno dla każdej z rat jak i wskazać kiedy pożyczka lub kredyt zostały postawione w stan natychmiastowej wymagalności. Poniżej prezentuje przykładowe uzupełnienie spisu wierzycieli.
|
1. |
XXX Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty
Pierwotny wierzyciel:
Dobra pożyczka Sp. z .o. o. |
Warszawa 00-001 ul. Wesoła 3 |
Należność główna: 12.000,00 zł
Odsetki: 369,76 zł
Koszty i opłaty: 2787,06 zł |
150,00 zł do dnia 17.07.2014 r. 150,00 zł do dnia 17.08.2014 r. 150,00 zł do dnia 17.09.2014 r.
Wypowiedzenie i postawienie w stan natychmiastowej wymagalności: 05.10.2014 w kwocie: 11.550,00 zł |
Zdarza się, że wnioskodawca w stosunku do niektórych wierzytelności posiada zastrzeżenia. Swoje wątpliwości może wyrazić poprzez umieszczenie wierzytelności w punkcie 6 wniosku – wierzytelnościach sporych. Zastrzeżenia jakie wnioskodawcy najczęściej kierują w stosunku do wierzycieli to zarzut przedawnienia dochodzonych roszczeń, nadmierne koszty windykacji lub poza odsetkowe koszty kredytu.
| 6. Spis wierzytelności spornych | |||||
| Lp. | Imię i nazwisko wierzyciela | Adres wierzyciela | Wysokość wierzytelności | Termin zapłaty | Zaznaczenie zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności |
Po uporani się z określeniem wysokości zobowiązań, ustaleniu listy aktualnych wierzycieli, wnioskodawcy przyjdzie się zmierzyć z przygotowaniem uzasadnienia wniosku. Uzasadnienie powinno zawierać dokładny opis sytuacji i przyczyn, które złożyły się na doprowadzenie wnioskodawcy do niewypłacalności. Chronologiczny i dokładny opis sytuacji będzie stanowił znaczne ułatwienie dla sądu rozpatrującego wniosek o ogłoszenie upadłości. Dobrze sporządzony i uzasadniony wniosek może stanowić podstawę do wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości z pominięciem dowodu z wysłuchania dłużnika. Na ogół jednak, wnioskodawca – dłużnik wzywany jest do osobistego stawiennictwa na posiedzenie, na którym odbywa się jego przesłuchanie. Sąd rozpatrujący sprawę, w składzie jednego sędziego, dokonuje przesłuchania poprzez umożliwienie wnioskodawcy swobodną wypowiedź co do okoliczności które doprowadziły do niewypłacalności, jak i poprze zadawanie pytań na okoliczność, która w ocenie sądu wymaga jeszcze wyjaśnienia. Praktyka pokazuje również, że w ramach prowadzonego postępowania o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może dojść do przesłuchania również innych osób – świadków, którzy mogą posiadać informacje o okolicznościach, które doprowadziły do niewypłacalności.
Pozostałe elementy wniosku mają już charakter czysto techniczny. W punkcie 8 wniosku wskazać należy dowody potwierdzające okoliczności wskazane we wniosku, a w punkcie 9 wymienić załączniki dołączone do wniosku, które mają za zadanie udokumentowanie istnienia wierzytelności i innych faktów przytoczonych we wniosku. Ostatni element wniosku stanowi oświadczenie dłużnika o treści:
Oświadczam, że jako dłużnik zapoznałem się z treścią art. 4914 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe:
„Art. 4914. 1. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
- Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia
wniosku:
- w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
- ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120,
- dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
- czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem
wierzycieli
– chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami
humanitarnymi.
- Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami
- Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi”
i niniejszym oświadczam, że nie zachodzą względem mojej osoby okoliczności wymienione w art.
4914 ust. 2 i 3 tej ustawy.
Po czwarte, kiedy?
Możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej uzależniona jest od spełnienia dwóch przesłanek, pozytywnej i negatywnej. Pozytywną przesłankę ogłoszenia upadłości stanowi zaistnienie stanu niewypłacalności. Pojęcie niewypłacalności zdefiniowane zostało w samej ustawie prawo upadłościowe. Zgodnie z tą definicją legalną dłużnik jest niewypłacalny, jeśli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Wskazany przez ustawę okres trzech miesięcy nie jest jednak wiążący, wystarczy bowiem, że wobec wnioskodawcy stały się wymagalne należności, które przekraczają jego miesięczne dochody i nawet w przypadku przeznaczenia całości dochodu na
ich spłatę, uzyskany dochód nie pozwoli na ich całościowe zaspokojenie. Ocena zaistnienia niewypłacalności dokonywana jest przez sąd upadłościowy poprzez analizę terminów zapłaty i wysokości wierzytelności wskazanych w punkcie 5 wniosku.
Przesłanka negatywna, której spełnienie powoduje oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej zawarta jest w art. 4914 ustawy prawo upadłościowe. Artykuł ten został również przytoczony w oświadczeniu dłużnika składanym do wniosku – punkt 10 wniosku.
Najczęściej oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości spowodowane jest uznaniem przez sąd, że doszło do niewypłacalności dłużnika wskutek jego umyślnych działań lub też rażącego niedbalstwa, jak i z tych samych powodów istotnie zwiększył stopień swojej niewypłacalności. Ustawa nie definiuje pojęcia umyślnego działania i rażącego niedbalstwa. Umyśle działanie oznacza zamiar dłużnika do doprowadzenia do niewypłacalności albo jej pogłębienia, a nie sam fakt umyślnego dokonania czynności, których efektem ostatecznie było doprowadzenie do niewypłacalności. Umyślności w doprowadzeniu do niewypłacalności należy przykładowo poszukiwać w działaniu polegającym na zaciąganiu zobowiązań w wysokościach przewyższających dochody lub też nadmiernym zadłużaniu się posiadając wiedzę o utracie źródła finansowania. Za umyśle mogą również zostać uznane działania polegające na roztrwonieniu majątku czy przepisaniu go na osobę trzecią, podczas gdy mógłby on stanowić zabezpieczenie dla niewymagalnych jeszcze roszczeń.
