Umowa o zakazie konkurecji

Jednym z bardzo istotnych problemów przedsiębiorców, jest działanie konkurencyjne osób/podmiotów z nim współpracujących. Wielu przedsiębiorcom wydaje się, że zawarcie z pracownikiem/zleceniobiorcom/kontrahentem umowy o tzw. „zakazie konkurencji” zabezpieczy ich przed tego typu ryzykiem. Jednak nie każdy zdaje sobie sprawę, że nieprawidłowo skonstruowana umowa/ klauzula NCA, nie tylko może nie chronić w oczekiwany sposób ale nawet prowadzić do jej nieważności. Wadliwa umowa może prowadzić do szczególnie dotkliwych dla przedsiębiorców skutków, gdy wiąże się z dodatkowym wynagrodzeniem po zakończeniu współpracy.

A zatem, co musi zawierać prawidłowa klauzula lub umowa o zakazie konkurencji?

1. Określenie, które działania uznajemy za konkurencyjne (co rozumiemy za działania konkurencyjne)- możliwie jak najprecyzyjniej wskażmy czego dotyczy zakaz np. wykonywania pracy lub jakiegokolwiek innej umowy cywilnoprawnej na rzecz podmiotów konkurencyjnych, udziałów w spółkach zajmujących się działalnością konkurencyjną itd.,
2. zdefiniowanie grupy podmiotów, których dotyczy zakaz konkurencji- najlepiej konkretnych podmiotów w formie listy lub wąskiej definicji, nie możemy wskazać np. „na rzecz wszystkich podmiotów prowadzących działalność budowlaną”;
3. wskazanie branży, której dotyczy zakaz,- również konieczne jest precyzyjne określenie jeśli zakaz ma dotyczyć usług hydraulicznych nie wskazujmy np. usług w branży remontowo-budowlanej;
4. wyznaczenie terminu obowiązywania zakazu- powszechnie przyjmuje się, że zakaz nie może ograniczać na czas nieoznaczony, szczególnie gdy dodatkowo nie przewiduje wynagrodzenia na rzecz strony powstrzymującej się przed działalnością konkurencyjną;
5. zakreślenie obszaru geograficznego, na którym zakaz obowiązuje- najlepiej wskazywać konkretny obszar geograficzny, na którym działamy, jeśli działamy na terenie Śląska to nie wskazujmy obszaru całej Polski, jeśli z kolei zakaz ma dotyczyć obszaru Francji to nie wskazujmy terenu całej Unii Europejskiej;
6. określenie ewentualnej kary umownej-kara umowna musi mieć walor odstraszający nie może być jednak abstrakcyjnie wysoka, oderwana od możliwej wagi naruszeń lub ewentualnych strat, w procesie sądowym można bowiem zastosować instytucję miarkowania kary umownej;
7. wyznaczenie ewentualnego wynagrodzenia gdy zakaz ma obowiązywać po ustaniu łączącej nas umowy- jeśli zakazujemy naszym kontrahentom/współpracownikom działalności konkurencyjnej bez jednoczesnego zapewnienia „odszkodowania”-ekwiwalentu pieniężnego za dochowanie takiego zobowiązania, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo uznania takiego zakazu za nieważny.

Wszystkie powyższe elementy muszą być sformułowane w sposób precyzyjny. Bardzo częstym błędem jest posługiwanie się ogólnymi określeniami (w sposób ogólny, zbyt szeroki, niedookreślony), które prowadzą do próby faktycznego wyeliminowania kontrahenta z rynku. Taki zabieg może być wtedy uznany przez sąd powszechny za wykraczający poza dozwoloną prawem swobodę umów i nawet uznany za nieważny.

Miedzy innymi, dzięki tego typu błędom przeciwnika procesowego naszego Klienta, udało nam się prawomocnie wygrać długoletni proces sądowy, w którym nasz Mocodawca został pozwany o bagatela 20.000 euro tytułem kary umownej za złamanie właśnie umownego zakazu konkurencji. Prawomocny wyrok w tej sprawie zapadł 23 czerwca 2022 r. przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie sygn. akt I AGa 48/21.

Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu tegoż orzeczenie wskazał:

• Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego objęte zasadą swobody umów umowy kary umowne wynikające z zakazu konkurencji nie mogą być instrumentem unicestwienia albo nadmiernego – w aspekcie czasowym lub przedmiotowym – ograniczenia wolności lub uzależnienia podmiotów prawa cywilnego. Zakresem wynikającej stąd ochrony jest objęta także swoboda podejmowania działań o charakterze gospodarczym. Niedopuszczalne jest krępowanie swobody gospodarczej przedsiębiorcy w takim stopniu, że traci on w całości albo istotnej części swą niezależność (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5.03.2019 r. II CSK 58/18, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., II CK 354/03, OSNC 2005, Nr 5, poz. 91, z dnia 24 czerwca 2014 r., ICSK 431/13, nie publ. i z dnia 16 września 2016 r. (Lex) lub zagrożone są podstawy jego ekonomicznej egzystencji (tzw. umowy kneblujące, dławiące). Nie ma praktycznego znaczenia, czy tego rodzaju ograniczenia wywiedzie się z zasad współżycia społecznego czy też – co pozwala oderwać się od wskazań natury moralnej – z natury (właściwości) stosunku obligacyjnego jako takiego (tzw. natura ogólna zobowiązania), a najistotniejsze jest to, że są one aktualne także wtedy, gdy umowa jest wyrazem w pełni swobodnej decyzji obu stron (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2018 r., III CZP 93/17, OSNC 2018, Nr 10, poz. 98).
• Nawet w przypadku długiej lub wielokrotnej współpracy stron, które oczekują od siebie wzajemnej lojalności i czerpania korzyści ze współpracy kontraktowej, nie można uzależnić od siebie drugiego przedsiębiorcy i nie dawać mu możliwości zarobkowania i utrzymania swojej pozycji na rynku. Tym bardziej dotyczy to pojedynczego kontraktu, który jest przedmiotem niniejszej sprawy.
• Istotne znaczenie przy ocenie nadmierności zakazu może mieć także jego proporcjonalność, a więc to, czy służy on ochronie usprawiedliwionych potrzeb, czy jego zasięg nie wykracza poza to, co konieczne w celu tej ochrony, i zarazem pozostaje w rozsądnej proporcji do obciążeń dłużnika.

Końcowo warto wskazać, że inaczej będzie sformułowany zakaz konkurencji wobec pracownika a inaczej wobec zleceniobiorcy czy kontrahenta biznesowego.

Jak widać, możemy pochwalić się skuteczną pomocą prawną nie tylko na etapie redakcji treści umów z kontrahentami lub ich analizy ale także na etapie sądowym, reprezentując interesy podmiotów pragnących chronić swoje know-how, tajemnicę przedsiębiorstwa itp. ale także osoby/ podmioty zobowiązane do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej.

Masz pytania?

Jeśli, chciałbyś wdrożyć u siebie zakaz konkurencji, przeanalizować zaproponowaną Ci umowę lub chcesz podważyć jej ważność, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią: Telefon

(+48) 32 706 10 15

Email:  kancelaria@emediatorlegal.pl